Türkiye'de, Marx'tan haberdar olup da, onun
ateist olmadığını düşünen hemen hemen hiç kimse yoktur. Oysa bu ay
yayımlanan Andy Blunden imzalı "Marx neden ateist değildi?" başlıklı
makale, sanki ezber bozmak istiyor
Doğru bilinen yanlışlar
vardır. Tıpkı, yanlış bilinen doğrular olduğu gibi… Ya da doğru olup
olmadığına ilişkin en küçük bir araştırma kaygısı bile taşımadan,
aktarıldığı gibi kabul ediliveren bilgiler… Marx'la ateizmin, herhangi
bir kuşku duymaksızın ilişkilendirilmesine dayananlar da bu türdendir.
Memleketim
insanının, "Din bir araçtır" diyen başbakanın dindarlığını sorgulamak
aklına bile gelmez. Ama bu "araç"ın neliğini ve işlevini ortaya koyan,
dahası toplumun geniş kesimleri tarafından yalnızca "Din halkın
afyonudur" sözüyle tanınan Marx'ın ne olduğunu sorgulamak, onun kendini
ne olarak niteleyip nitelemediğini araştırmak da…
Çünkü
Türkiye'de, Marx'tan haberdar olup da, onun ateist olmadığını düşünen
hemen hemen hiç kimse yoktur. Bu düşüncenin ne kadar doğru olup
olmadığı, ne denli geçerlilik değeri taşıyıp taşımadığı ayrı bir
tartışma konusudur elbette.
Ancak, Sözcelem Felsefe-Edebiyat
Dergisi, bu ay yayımlanan mayıs-haziran sayısında, "Marx neden ateist
değildi?" başlığını taşıyan bir makale yayımladı. Rastlantı bu ya,
birçok dergide de ünlü "Komünist Manifesto"nun yayınlanışının 160.
yılına ilişkin yazıların ardı ardına yayımlandığı sırada…'Marx ateist
değildir'
Andy Blunden'in, imzasını taşıyan ve Doğan Barış
Kılınç'ın Türkçe'ye çevirdiği makalenin temel önermesi, başlıktan da
anlaşılabileceği gibi, "Marx ateist değildir". Blunden, yalnızca
önermeyi ileri sürmekle yetinmiyor: Daha başlığa içsel kıldığı "neden"
sorusuyla, önermesini temellendirmeye, gerekçelerini, dayanaklarını
ortaya koymaya hazır olduğunun işaretini veriyor.
Andy Blunden
ve yazıyı kapaktan veren Sözcelem Felsefe-Edebiyat Dergisi, bugüne dek
Türkiye'de Marx üzerine yerli yersiz kelam edenlerin, sanki ezberini
bozmak istiyorlar. "Din, ezilen insanın iç çekişi, kalpsiz bir dünyanın
kalbi, ruhsuz koşulların ruhudur" diyen Marx için, Blunden, lafı
dolandırmadan, "ateist değildir" hükmünü veriyor.
Bu yazının,
birilerinin ezberini bozmaya ya da bu konuda bir tartışma başlatmaya ne
denli katkı sağlayıp sağlamayacağını bugünden söylemek mümkün değil.
Çünkü insanlar, genellikle kanaatlerini ve düşüncelerini kolay kolay
sorgulamaya, dahası değiştirmeye yanaşmazlar. Ne de olsa, başkalarının
ezberini bozmaya hazır olanlar, sıra kendi ezberlerine geldiğinde
"sırra kadem basar"lar, her yerde olduğu gibi, Türkiye'de de…
Hele
hele, anlamaktan çok kalıp bilgi ve formülleri, klişe sözleri ve
önermeleri ezberlemekten kaynaklanan kanaatler ve düşüncelerse bunlar,
sorgulanmasını, eleştirilip, değişmeye açık kılınmasını beklemek daha
da zordur. Ama imkansız değildir.
Bilim dogmaları değiştiriyor
Eğer
imkansızlık söz konusu olsaydı zaten, tüm ilahi dinlerin, bıkıp
usanmadan yineledikleri, "Dünya evrenin merkezinde ve hareketsizdir.
Evren sonlu ve sınırlıdır. Allah / Tanrı, evreni yarattıktan sonra arşa
istiva etmiştir" önermeleri değişmezdi. Ama değişti. Bilimsel
çalışmaların ortaya koyduğu bilgi, dogmalarını tepetaklak ettirdi
onlara. Sırasıyla Musevilik, Hıristiyanlık ve İslamiyet ve bunların
bağımlıları, yüzlerce yıl insanların zihnine nakşettikleri, onların
bilincine ve düşünme biçimine içsel kıldıkları önermeleri değiştirdiler
çaresizce… Tıpkı bu dinler ve bağımlıları gibi, tek tek insanlar da
düşünce ve kanaatlerini, inançlarını değiştirebilirler.
Dolayısıyla,
insanlar, Marx'a ilişkin de düşüncelerini ve kanaatlerini yeniden
değerlendirebilir bu yazı bağlamında. Ki Blunden, Marx'ın, "ateist
damgasını 23 yaşında reddettiğini" belirtiyor. Ardı sıra şöyle diyor
yazıda: Kendisini bir daha da ateist olarak tanımlamadığı açık bir
olgudur.Andy Blunden'e göre, Marx ateist değildir. Ya size göre?..
A. Girgin: Felsefe Öğretmeni;
Cuma Mayıs 23, 2008 9:19 pm