Üslubu ve başarılarıİlk şiirlerini
hece vezni yazmaya başlamasına rağmen içerik bakımından diğer hececilerden uzaktı. Şiirsel gelişimi arttıkça hece vezni ile yetinmemeye ve şiiri için yeni formlar aramaya başladı.
Sovyetler Birliğinde yaşadığı ilk yıllar olan
1922-
1925 arası bu arama tepe noktasına ulaştı. O dönemdeki bir çok şairden farklıydı.
Hece vezninden ayrılarak
Türkçe'nin vokal özellikleri ile harmoni oluşturan serbest vezini benimsedi.
Mayakovski ve
gelecekçilik taraftarı genç Sovyet şairlerinden esinlendi. Şiirlerinden bir çoğu müzisyen
Zülfü Livaneli tarafından bestelendi.
Ünol Büyükgönenç tarafından özgün bir şekilde yorumlanmış olan küçük bir kısmı ise 1979'da "Güzel Günler Göreceğiz" ismiyle kaset olarak çıktı. Bir kaç şiiri ise Yunanlı besteci
Manos Loïzos tarafından bestelendi. Ayrıca bazı şiirleri
Yeni Türkü'nün eski üyesi Selim Atakan ve
Cem Karaca tarafından bestelenmiştir.
Ailesi
Babası, Matbuat Umum müdürlüğü ve
Hamburg konsolosluğu yapmış olan Hikmet Bey, annesi Ayşe Celile Hanım'dır.
Çok güzel ve alımlı bir kadın olan Celile Hanım, bir dilci, eğitimci olan Enver Paşa'nın (Mustafa Celalettin Paşa'nın oğlu) kızıdır. Evinde
piyano çalan,
ressam denilebilecek ölçüde iyi
resim yapan,
Fransızca bilen bir
kadındır. Annesinin baba tarafından dedesi,
Polonya'dan 1848 Ayaklanmaları sırasında
Osmanlı İmparatorluğu'na göç eden Polonezlerden Konstantin Borzecki'dir. Bu göçün ardından Osmanlı vatandaşı olunca Mustafa Celaleddin Paşa adını almış ve
Osmanlı Ordusu'nda
subay olarak görev yapmıştır. Türk tarihinde önemli bir eser olan "Les Turcs anciens et meternes" (Eski ve yeni Türkler) kitabını yazmıştır.Nazım Hikmet anneannesi tarafından da kuzey kafkasya çerkezlerindendir.
Babası Hikmet Bey, Selanik'te, Hariciye'de (Dışişleri) çalışan bir
memurdur.
Diyarbakır,
Halep,
Konya,
Sivas valilikleri yapmış olan Nazım Paşa'nın oğludur.
Mevlevi tarikatından olan Nazım Paşa aynı zamanda bir özgürlükçüdür. Kendisi Selanik'in son
valisidir. Hikmet Bey henüz Nazım'ın çocukluğunda memuriyetten ayrılır ve ailece
Halep'e, Nazım'ın dedesinin yanına giderler. Orada yeni bir iş, hayat kurmaya çalışırlar. Başarısız olunca
İstanbul'a gelirler. Hikmet Bey'in İstanbul'daki iş kurma denemeleri de nihayetinde iflâsla neticelenir ve hiç hoşlanmadığı memuriyet hayatına geri döner. Fransızca bildiği için yeniden Hariciye'ye (Dışişleri) atanır.
HayatıSelanik'te doğdu. Aslen
20 Kasım 1901 olan doğum tarihi ailesi tarafından sene kaybetmemesi için
15 Ocak 1902 olarak kaydettirildi.
İlk şiiri ‘Feryad-ı Vatan’'ı
1913'te yazar. Aynı yıl
Galatasaray Sultanisi'nde
ortaokula başlar.
1917'de
Heybeliada Bahriye Mektebi'ne girer. Daha sonra
Kurtuluş Savaşı için
Anadolu'ya geçer. Fakat sağlık nedenleri ile bahriyeden ayrılmak zorunda kalır. Bu sırada Hamidye Kruvazörü'nde güverte subayıdır.
Bolu'ya
öğretmen olarak atanır. Daha sonra
Batum üzerinden
Moskova'ya giderek
Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi’nde
siyasal bilimler ve
iktisat okur.
1921'de gittiği Moskova’da devrimin ilk yıllarına tanık olur ve
komünizm ile tanışır.
1924'te Moskova’da yayınlanan ilk şiir kitabı ’28 Kanunisani’ sahnelenir. O yıl Türkiye’ye dönerek Aydınlık Dergisi’nde çalışmaya başlar. Dergide yayınlanan şiir ve yazılarından dolayı on beş yıl hapsi istenince yeniden Sovyetler Birliği’ne gider.
1928’de af kanunundan yararlanır ve Türkiye'ye geri döner. Bu kez Resimli Ay dergisinde çalışmaya başlar.
1938’de yirmi sekiz yıl hapis cezasına çarptırılır. 12 sene süren tutukluluktan sonra askere alınacağı ve öldürüleceği endişesiyle Sovyetler Birliğine gitmek zorunda kalır. Bu yüzden DP hükümeti tarafından ülke vatandaşlığından çıkarılır ve Nazım Hikmet, mecburen büyük dedesi Mahmut Celaleddin Paşa (Konstantin Borzecki)'nın memleketi olan Polonya vatandaşlığına geçer ve Borzecki soyadını alır. Moskova'da
3 Haziran 1963 tarihinde
kalp krizinden ölür.
Davaları ve sürgün1925 yılından başlamak üzere şiirleri ve yazıları yüzünden birçok kere yargılandı.
1938 yılında orduyu ayaklanmaya kışkırtmaya çalıştığı gerekçesiyle 28 yıl 4 ay hapis cezasına çarptırıldı.
İstanbul,
Ankara,
Çankırı ve
Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın kaldı. Bursa cezaevinde kaldığı yılları anlatan
Mavi Gözlü Dev adlı film 2007 yılında vizyona girmiştir.
1950 yılında bir af yasasıyla salıverildi. Ancak sürekli izlendiği ve çürüğe ayrıldığı halde 48 yaşında yeniden
askerlik yapmaya çağrılması ve öldürüleceği yolundaki duyumlar üzerine yurtdışına kaçtı.
25 Temmuz 1951 tarihinde
Bakanlar Kurulu tarafından Türk vatandaşlığından çıkarılmasına karar verildi. Sovyetler Birliği'nde Moskova yakınlarındaki yazarlar köyünde ve daha sonra da, eşi Vera Tulyakova (Hikmet)ile Moskova'da yaşadı. Memleket dışında geçirdiği yıllarda
Bulgaristan,
Macaristan, Fransa (Paris), Havana,
Mısır gibi dünya memleketlerini dolaştı, buralarda konferanslar düzenledi, savaş ve
emperyalizm karşıtı eylemlere katıldı,
radyo programları yaptı. Budapeşte Radyosu ve Bizim Radyo bunlardan bazılarıdır. Bu konuşmaların bir kısmı bugüne ulaşmıştır.
Davaları
- 1925 Ankara İstiklal Mahkemesi Davası
- 1927-1928 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1928 Rize Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1928 Ankara Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1931 İstanbul İkinci Asliye Ceza Mahkemesi Davası
- 1933 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1933 İstanbul Üçüncü Asliye Ceza Mahkemesi Davası
- 1933-1934 Bursa Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1936-1937 İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi Davası
- 1938 Harp Okulu Komutanlığı Askeri Mahkemesi Davası
- 1938 Donanma Komutanlığı Askeri Mahkemesi Davası
Ölümü ve sonrası3 Haziran 1963 sabahı saat 06:30'da
gazetesini almak üzere 2. kattaki dairesinden apartman kapısına yürümüş ve tam gazetesine uzanırken geçirdiği kalp krizi sonucunda yaşama veda etmiştir. Ölümü üzerine Sovyet Yazarlar Birliği salonunda yapılan törene yerli yabancı yüzlerce sanatçı iştirak etmiş ve tören siyah beyaz olarak kaydedilmiştir. Ünlü
Novo-Deviçye Mezarlığı'nda (Новодевичье кладбище) gömülüdür. Mezar taşı siyah bir granitten olup meşhur şiirlerinden biri olan rüzgâra karşı yürüyen adam figürü taş üzerinde ebedileştirilmiştir.
2006 yılında Bakanlar Kurulunun Türk vatandaşlığından çıkarılmalar ile ilgili yeni bir düzenleme yapması durumu belirdi. Yıllardır tartışılmakta olan Nazım Hikmet'in Türk vatandaşlığına yeniden kabul edilmesi yolu açılmış gibi gözükmesine rağmen Bakanlar Kurulu bu maddenin sadece yaşamakta olanlar için düzenlendiğini ve Nazım Hikmet'i kapsamadığını öne sürerek bu öneriyi reddetti.
Şair Nazım Hikmet'in
2008 yılının ilk günlerinde, eşi Piraye'nin torunu Kerem Bengü tarafından, Piraye'nin evrakları arasında, “Dört Güvercin” adında bir şiiri ve 3 adet tamamlanmamış
roman taslağı bulundu
Bazı eserleri Şiir kitapları
- 835 Satır, (1929)
- Jokond ile Si-Ya-u, (1929)
- Varan 3, (1930)
- 1 + 1 = 1, (1930)
- Sesini Kaybeden Şehir, (1931)
- Benerci Kendini Niçin Öldürdü, (1931)
- Gece Gelen Telgraf, (1932)
- Taranta Babu'ya Mektuplar, (1935)
- Portreler, (1935)
- Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedreddin Destanı (1936)
- Saat 21-22 Şiirleri, (1965)
- Kurtuluş Savaşı Destanı, (1965)
- Şu 1941 yılında (Memleketimden İnsan Manzaraları'nın 3. kitabı), (1965)
- Dört Hapishaneden, (1966)
- Rubailer, (1966)
- Memleketimden İnsan Manzaraları (İlk bölüm), (1966)
- Memleketimden İnsan Manzaraları, (1966-1967)
- Kuvayi Milliye, (1968)
Oyunları
- Kafatası (1932)
- Bir Ölü Evi (veya Merhumun Hanesi) (1932)
- Unutulan Adam (1935)
- Ferhat ile Şirin (1965)
- Sabahat (1965)
- İnek (1965)
- Ocak Başında / Yolcu (iki oyun birarada), (1966)
- Yusuf ile Menofis (1967)
Romanları
- Kan Konuşmaz, (1965)
- Yeşil Elmalar (yedi yazardan derleme), (1965)
- Yaşamak Güzel Bir Şey Be Kardeşim, (1967)
Fıkraları
- İt Ürür, Kervan Yürür (Orhan Selim adıyla gazetelerde yazdığı yazılar), (1965)
Masal kitabı 
Perş. Mayıs 01, 2008 4:16 am
